خانواده کپورماهیان دنداندار زنده زا (Poeciliidae)

خانواده گامبوزیا ماهیان یا خانواده کپورماهیان دنداندار زنده زا (Poecilidae)، متعلق به راسته Cyprinodontiformes یا کپور ماهی شکلان دنداندار می باشد. این خانواده بومی خزر نبوده و بصورت مصنوعی جهت مبارزه با پشه مالاریا به خزر پیوند زده شده است.

• مشخصات خانواده گامبوزیا ماهیان یا کپورماهیان دنداندار زنده زا:

 

•     سه شعاع مخرجی در ابتدای باله مخرجی غیر منشعب.
•     در ماهیان نر، شعاعهای جلویی باله مخرجی، کشیده شده و اندام تولید مثلی خارجی (Gonopodium) را شکل میدهد. در بعضی گونه ها وجودندارد.
•     لقاح داخلی است. و زنده زا هستند.
•     ماهیان جوان در مرحله لاروی برهنه هستند.
•     دندان مخروطی و بصورت سه شاخی است.
•     این خانواده بومی آب شیرین است، اما گزارشاتی مبنی بر وجود آنها در آبهای ساحلی برخی کشورها وجوددارد.
•     بعضی از گونه ها ماده زایی دارند و همه اعضا ماده هستند.
•     اغلب زیر 18 سانتیمتر طول دارند.

 

• جنسها و گونه ها:

این خانواده یک جنس (Gambusia) در دریای خزر دارد. اما در مورد گونه های آن در خزر اتفاق نظری وجود ندارد. برخی یکی از دو گونه زیر و برخی هیبریدی از این دو گونه را به عنوان گونه های گامبوزیای خزر مطرح می نمایند: گونه اول، گامبوزیای می سی سی پی (Gambusia affinis )، و گونه دوم گامبوزیای گامبوزیای شرقی (G. holbrooki) است. با توجه به اینکه بسیاری از منابع ایرانی و غیر ایرانی، گونه اخیر را به عنوان گونه گامبوزیای موجود در ایران میشناسند، این سایت نیز به معرفی این گونه میپردازد.

1.گامبوزیا Gambusia holbrooki
 

 

سیستماتیک:

- نام علمی گونه:  Gambusia holbrooki   

 - نام فارسی:  گامبوزیا
- خانواده:  گامبوزیا ماهیان، یا کپورماهیان دنداندار زنده زا، Poeciliidae
- رده بندی کامل :  Class: Actinopterygii>  Order: Cyprinodontiformes >  Family: Poeciliidae
- نام (های) غیر فارسی:  نام اصلی: Eastern mosquito fish, سایر نامها: mosquito fish, Eastern gambusia, Gambies, Gambusia, Top minnow, Top minnow,...
-برخی از اسامی علمی قدیمی، یا غیر معتبر:  Gambusia affinis holbrocki | Gambusia holbrocki |  Heterandria holbrooki |  Schizophallus holbrooki ...

کشورهای محل زندگی گامبوزیا:

- بومی در: آمریکا، آلبانی
-معرفی شده به:بسیاری کشورها از جمله: ایران (از ایتالیا)، ارمنستان (از آمریکا، مکزیک و کوبا)، بلغارستان، کنیا، لبنان، پرتقال، روسیه، عربستان سعودی، سنگاپور، اسپانیا، امارات متحده عربی، یمن، افغانستان، ترکمنستان(از آمریکا)، ازبکستان، ایتالیا، پورتوریکو(از آمریکا)، استرالیا، فرانسه(از آمریکا)، هندوستان(همراه با گونه G. affinis از ایتالیا)، ماداگاسکار، مجارستان(از آلمان)، اتیوپی(از ایتالیا)، سوریه، عراق، یونان، ترکیه.و نیز: جزیره رئونیون فرانسه، موریس و رودریگوئز در اقیانوس هند.
* تاثیر منفی گامبوزیا بر اکوسیستمهایی که به آنها معرفی میشود، نامحسوس و خنثی است.

 اکوسیستم ها:

این گونه ساکن آب شیرین است، اما بدلیل مشاهده در آبهای دریای خزر، جزو ماهیان این بخش نیز توضیح داده می شود.
مناطق نیمه گرمسیری، با دمای 15°C تا 35°C، 40°N - 31°N, 89°W - 74°W
در جهان: از اکوسیستم های مطرح جهانی محل زندگی گامبوزیا، بجز دریای مازندران میتوان به این مناطق اشاره کرد: دریای سیاه، آمودریا، رودخانه کوبان(شمال قفقاز)، رودخانه لوار (فرانسه)، حوزه آبریز رودهای موری-دارلینگ (جنوب شرق استرالیا)، رودخانه تانا(کنیا)، رود ولگا(روسیه) و دریاچه ویکتوریا در مرکز قاره آفریقا

- در ایران: گونه ای وارداتی و غیر بومی است که اولین بار از ایتالیا برای مبارزه با مالاریا به شمال کشور بویژه کیاشهر وارد گردید و موفق هم بود. سپس در سال 1346 به همین منظور از تالاب انزلی جمع آوری و به استان های جنوبی کشور منتقل شد و اکنون در بسیاری از منابع آب شیرین ایران وجود دارد.
علاوه بر دریاچه خزر که گامبوزیا به رقم ساکن آب شیرین بودن، وارد آن میشود، در تمام حوضه جنوبی دریای خزر و بسیاری از آبهای جنوبی کشوروجود دارد. تالاب انزلی، خلیج گرگان، تالاب گمیشان، قسمت پائین دست و مصب رودخانه ها نظیر تجن، قره سو و ... وجود دارد.

* برخی احتمال می دهند گونه Gambussia affinis نیز همراه این گونه به ایران وارد شده و با آن هیبرید تشکیل داده است که منبع قابل اطمینانی برای این مسئله یافت نشد، اما بررسی ها نشان میدهد در دهه ای که این ماهی بویژه از ایتالیا به کشورهای رو به توسعه منتقل میشد، معمولا همراه گونه G. affinis بوده است.

 زیستگاه های مورد علاقه گونه گامبوزیا:

اغلب در آبهای شیرین و لب شور ساکن یا با شدت جریان کم، و بیشتر در دریاچه ها و آبگیرهای دارای بافت گیاهی و آبهای حاشیه ای و ساکت چشمه ها دیده میشوند.گاهی در آبهای لب شور نیز حضور دارند.در حاشیه های دریاچه ها و نهرها بصورت دسته ای دیده میشوند
این ماهی زیستگاه هایی با pH بین 6 تا 8.8 و سختی 15 را ترجیح میدهد.

مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گامبوزیا:

شکل بدن:
 شکل بدن نر و ماده گامبوزیا متفاوت است |  بدن گامبوزیا دوکی شکل، و جنس نر کوچکتر از ماده میباشد  | زنده زا هستند  |  جنس نر دارای اندام جفتگیری خارجی(gonopodium) می باشد.  |  دارای 26 تا 30 فلس بر روی خط جانبی است |  باله پشتی یک شعاع سخت و 7 شعاع نرم  |  باله دمی گرد و دارای 16 شعاع  |  باله مخرجی 1 شعاع سخت و 9 شعاع نرم دارد  |  باله سینه ای 11 شعاع  |  باله شکمی 6 شعاع
 اندازه:
جنس نر تا 3.5 سانتیمتر و جنس ماده تا 8 سانتیمتر رشد میکند
در حوضه جنوبی دریای خزر، متوسط طول 43 میلیمتر است. 

غذا:
 - از لارو پشه ها، حشرات ریز روی سطح آب و گیاهان آبزی، شیرونومیده ها، شفیره دوبالان(Diptera) و سخت پوستان پاروپایی نظیر Cyclops و Diptomus تغذیه میکند.
همچنین مِی فلای(Ephemiroptera)، کَدیسفلای(Trichoptera)، میدج (Nematocera)، تریپس(Thysanoptera) از غذاهای آن هستند
*  بصورت انتخابی از لاروهای پشه ها و غذاهای بسیار ریز تغذیه میکند.

رفتارهای خاص:
بیشتر در ارتباط با بستر، و معمولا محیط زندگی خود را ترک نمیکند.

تولید مثل گامبوزیا:

ماهی گامبوزیا زنده زا است  . در جنس نر، باله مخرجی تغییر شکل داده و شعاعهای 3،4 و 5 تبدیل به اندام تولید مثلی خارجی یا Gonopodium شده است. .گامبوزیا در 3 تا 4 هفتگی بالغ شده و میتواند تا سه بار در سال بچه به دنیا بیاورد. تولید مثل از اواسط بهار و در دمای 18 تا 22 درجه سانتیگراد شروع میشود. حاملگی سه تا چهار هفته به طول می انجامد. می تواند تا 354 نوزاد به دنیا بیاورد، اما اغلب این تعداد حدود 40 تا 60 عدد است. ماهی ماده "احتمالا" توانایی ذخیره اسپرم ماهی نر برای مدت طولانی و برای زایمان بعدی را دارد.

صید گامبوزیا:

ازرشی جهت صید ندارد. برخی از صاحبین ماهیان گوشتخوار آکواریومی، با جمع آوری آن، از آن به عنوان ماهی خوراک استفاده میکنند، با اینحال، نگهداری و تکثیر آن برای این منظور، مقرون به صرفه تر از جمع آوری آن از محیط طبیعی است. 

 ارزش های اقتصادی گامبوزیا:

در ایران ارزش گامبوزیا درابتدا به دلیل مقابله با مالاریا بود که علی رقم موفق بودن در ایران، در برخی کشورها این امر نیز محقق نشد. 
علی رقم اینکه در مقایسه با سایر ماهیان خانواده گامبوزیا ماهیان، زیبایی چندانی ندارد، اما ممکن است اشکالی از آن برای نگهداری در آکواریوم جالب باشند.

وضعیت ذخایر گامبوزیا:

یک گونه غیر بومی و مقاوم است و اثرات منفی احتمالی آن نیازمند تحقیقات بیشتر است  . این گونه هم میتواند رقیب ماهیان بومی باشد، و هم اینکه خود خوراک برخی از ماهیان گوشتخوار بومی شود. نظریه ای وجود دارد که میگوید افزایش بیش از حد جمعیت گامبوزیا، تاثیر معکوس روی مبارزه با پشه مالاریا دارد، چرا که با افزایش تعداد، لارو شکارچیان طبیعی پشه مالاریا را نیز میخورد.

---

نکات مهم قبل از ارسال درخواست :

- قبل از طرح سوال یا مشکل خود، کامنت سایر کاربران و پاسخ آنها را مطالعه کنید.

- لطفا فارسی تایپ نمائید. امکان بررسی کامنت های پینگلیش وجود ندارد.

- پاسخ سوالات از طریق ایمیل نیز ارسال میشود. لطفا مشخصات خود را دقیق وارد کنید(ایمیل و شماره تماس شما محرمانه بوده و در سایت نشان داده نمیشود)

نام	*
ایمیل	:
موبایل	:
سوال	*
کد امنیتی	*