خانواده گل آذین ماهیان (Atherinidae)

خانواده گل آذین ماهیان یا آترینکا ماهیان (Atherinidae) متعلق به راسته کفال ماهی شکلان(Mugiliformes) می باشد. در بعضی منابع جزو خانواده ای بنام گل آذین ماهی شکلان(Atheriniformes) رده بندی شده است.

 

 

• مشخصات گل آذین ماهیان که به شیشه ماهیان و "آترینکا ماهیان" نیز شناخته می شوند به شرح زیر است:

 

•     بدن این خانواده دراز و کشیده است.
•     در قسمت فوقانی سر این ماهیان فلس وجود ندارد.
•     باله های سینه ای در قسمت بالای بدن قرار دارند.
•     دهان این ماهیان انتهایی است.
•     خط جانبی روی بدن آنها وجود ندارد.
•     دارای دو باله پشتی می باشند.
•     در طول پهلوها نوار نقره ای فام دیده می شود.

 

• جنس و گونه:

از این خانواده یک جنس و یک گونه دربخش ایرانی خزر  مشاهده شده است.

1. شیشه ماهی-پهلو نقره ای  Atherina boyeri
 

- نام علمی دیگر گونه فوق    Atherina pontica  می باشد که در متون قدیمی تر استفاده میشده، اخیرا در برخی از منابع، شیشه ماهی دریای خزر به نام Atherina boyeri caspia و شیشه ماهی دریای سیاه و آرال به نام Atherina boyeri puntica نامیده میشوند.
- این خانواده در آبهای شیرین منتهی به خزر نیز وجود دارد.

سیستماتیک:

- نام علمی گونه:  Atherina boyeri   

- نامهای رایج در ایران :  گل آذین ماهی ، شیشه ماهی، آترینکا، پهلو نقره ای
- خانواده:  شیشه ماهیان یا آترینکا ماهیان یا گل آذین ماهیان, Atherinidae
- رده بندی کامل :  Class: Actinopterygii>  Order: Atheriniformes (Silversides) >  Family:Atherinidae (Silversides) > Subfamily:Atherininae
- نامهای خارج از ایران:  نام اصلی:Big-scale sand smelt , سایر نامها: Caspian silverside, Caspian sand smelt, Boyer's sand smelt, Black sea sand smelt
- برخی از اسامی علمی قدیمی، مشابه ، یا غیر معتبر:  Atherina anterina |Atherina boïeri |  Atherina bonapartei | Atherina pontica
- ریشه لغوی نام علمی:  Atherina> یونانی=معادل یونانی eperlane

- در بسیاری از منابع، شیشه ماهی موجود در دریای خزر، زیر گونه A. boyeri caspia گفته میشود.

کشورهای محل زندگی شیشه ماهی:

- بومی در: ایران، آلبانی، الجزایر، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، قبرس، مصر، فرانسه، گرجستان، گیبرالتار، یونان، اسرائیل، ایتالیا، لبنان، لیبی، جزایر مادیرا، موریتانی، موناکو، مالت، مراکش، پرتقال، رومانی، روسیه، صربستان، اسلونی، اسپانیا، سوریه، تونس، ترکیه، انگلستان، اوکراین، صحرای غربی
- معرفی شده به: هلند و ازبکستان (از خزر به آرال). به بالتیمور ایالات متحده نیز معرفی شده که گزارشی از نتایج آن و شکل گیری نسل این ماهی در دست نیست.

 اکوسیستم ها:

- در جهان(زیرگونه های مختلف): کلیه قسمتهای دریای مازندران و نیز : دریای اژه، اقیانوس اطلس، دریای سیاه، جریان قناری، دریای مدیترانه، دریای آزوف، دریای مرمره، برخی نقاط اقیانوس اطلس بین خلیج کادیز و دریای کانتابریان-خلیج بیسکای، ساحل غربی ایرلند تا مرز اسپانیا و فرانسه
- در ایران: تمام ساحل جنوبی دریای مازندران، از تالاب انزلی تا خلیج گرگان و تالاب گمیشان

زیستگاه های مورد علاقه گونه شیشه ماهی:

مناطق نیمه گرمسیری، با دمای20°C ;عرض و طول جغرافیایی : از 53 درجه شمالی تا 20 درجه شمالی، 18 درجه غربی تا 42 درجه شرقی
از عمق یک متری آب تا مجاورت بستر دیده میشود. تابستانها در عمق 25 تا 50 متری بیشتر حضور دارد.
در تابستان و بهار به نزدیک ساحل می آید و گاه در چند سانتیمتری دیده میشود.
آبهای ساحلی و مصبی شامل تالاب ها، مرداب ها و آبهای ساحلی محصور شده را ترجیح می دهد. این ماهی تحمل شوری زیادی را دارد. در آب شیرین کمتر دیده میشود. آبهای ساکن یا با جریان کم را می پسندد. رودرو و دریارو است.

 مشخصات ظاهری و فیزیولوژیک شیشه ماهی:

شکل بدن:
 بدن کشیده و دوکی شکل با شکم مدور  |  دهان انتهایی با دندانهای ریز  |  دارای دو باله پشتی  |  باله پشتی دارای 7 تا 10 خار و 8 تا 16 شعاع نرم  | باله مخرجی دارای 2 خار و 10 تا 18 شعاع نرم  |  قطر چشم بیشتر از طول پوزه و یک سوم طول سر  | دارای 22 تا 26 خار آبششی  | دارای دندان های قوی(گوشتخوار است)  |  فاقد خط جانبی  |  45 تا 48 مهره   |  به موازات پهلوها، یک نوار آبی تیره یا خاکستری(برحسب نور) دارد  |  دهان بصورت اریب روی پوزه قرار گرفته است  |  پشت ماهی دارای لکه های ریز تیره است و پهلوها و شکم روشنتر هستند  |  فلسها دایره ای و بزرگ است  |  روی سر فاقد فلس است
 اندازه:
حداکثر طول تا 20 سانتیمتر و در اولین سال تولید مثل 5.8 سانتیمتر است. در ایران اندازه ماهی چهار ساله، 140 میلی متر اندازه گیری شده است.
 
سن:
در ایران، حداکثر سن اندازه گیری شده 1تا2 سال و ندرتا 4 سال . حداکثر سن این گونه در دریای مازندران 5 سال (یک درصد نمونه ها) بوده است.
غذا:
 گوشتخوار است
-  در ایران(منابع فارسی): ناجورپایان، قطعات گیاهی، لارو سنجاقک ها، سوسک ها، نرئیس، پاروپایان و شیرونومیده.
-  در سایر کشورها بر طبق مطالعات انجام شده:
سخت پوستان پلانکتونی نظیر پاروپایان، ناجورپایان، صدفیان، حشراتی نظیر دیپترا، کرمهای پرتار و کرمهای حلقوی، و سایر نرم تنان و بی مهرگان و نیز لارو ماهیان می باشد

ژنتیک:
تعداد کروموزومهای Diploid/ zygotic(2n):48-48. کروموزومهای Haploid/ gametic (n)،24 است.
رفتارهای خاص:
رودرو و دریارو است.
دربهار و تابستان، بیشتر در مناطق ساحلی دیده میشوند
بالغین در دسته های بزرگ دیده میشوند.
مورد تغذیه و شکار بسیاری ماهیان از جمله ماهیان خاویاری و نیز جنسهای Trachurus, Alosa, Dicentrachus, Sander, Silurus , Uranoscopus و گاوماهیان و نیز فک دریای خزر قرار میگیرد.
ماهیانی اکسیژن دوست هستند و علت تجمع تابستانی آنها در عمقهای کمتر همین مسئله است.

تولید مثل شیشه ماهی:

در یک سالگی بالغ میشود (بیشتر در 2 تا 3 سالگی). تخم ریزی در نقاط مختلف دریای مازندران، از زمان رسیدن دمای آب به 10 تا 12 درجه شروع و تا تابستان ادامه می یابد. نسبت نر و ماده در شمال دریای مازندران اندازه گیری شده که 1:1 می باشد.

تخم ریزی در ایران و تالاب گمیشان در اوایل فروردین ماه که دمای آب به حدود 16 درجه سانتیگراد میرسد شروع و تا خرداد که دمای آب 19 تا 21 درجه سانتیگراد است ادامه می یابد. میزان هم آوری در سن یک سالگی با طول کل 61 میلیمتر، 551 عدد و در سن 4 سالگی با طول کل 117 میلیمتر، 1509 عدد تخمک می باشد (در کل 360 تا 5500). تخمها بهترین رشد را در دمای 12 تا 24 درجه سانتیگراد دارند. تخمها بنتیک هستند.
قطر تخمک 0.84 تا 1.85 میلیمتر است(بیشتر 1.2 تا 1.7). شیشه ماهی از تخمهای خود حفاظت نمیکند.
محلهای تخم ریزی عمق کم و پوشش گیاهی دارند و این پوشش بعد از تخمه گشایی، برای لاروها محیط امنی ایجاد میکند. تخمریزی در آبهای با شوری بیش از 42درصد امکان پذیر است.
تخمها پوسته نازکی دارند که بوسیله رشته های چسبناکی حفاظت و به گیاهان آبزی می چسبند. طول لاروهای تازه از تخم خارج شدهف 5 تا 5.5 میلیمتر می باشد.لاروها در آبهای سطحی با شوری 45 درصد حضور دارند

صید شیشه ماهی:

در ایران مورد صید و مصرف انسانی قرار نمیگیرد.   بصورت صید ضمنی، همراه کیلکا صید میشود و بیشتر استفاده در تهیه پودر ماهی دارد.

 ارزش های اقتصادی شیشه ماهی:

در ایران مصرف غذایی ندارد. اما در سایر کشورها جزو ماهیان اقتصادی طبقه بندی میشود. 

 وضعیت ذخایر شیشه ماهی:

در ایران به دلیل عدم صید و مصرف ، و تولید مثل در قسمتهای پائینی رودخانه، همچنین پراکنش سریع، ذخایر این ماهی در وضعیت LC (کمترین نگرانی) قرار دارد. 
وضعیت این گونه در سایر نقاط جهان در حالت LC (کمترین نگرانی) می باشد.
کاهش سطح آب دریا، میتواند منجر به تخریب مکانهای تخم ریزی و ایجاد مشکل در تولید مثل آنها بشود

---

نکات مهم قبل از ارسال درخواست :

- قبل از طرح سوال یا مشکل خود، کامنت سایر کاربران و پاسخ آنها را مطالعه کنید.

- لطفا فارسی تایپ نمائید. امکان بررسی کامنت های پینگلیش وجود ندارد.

- پاسخ سوالات از طریق ایمیل نیز ارسال میشود. لطفا مشخصات خود را دقیق وارد کنید(ایمیل و شماره تماس شما محرمانه بوده و در سایت نشان داده نمیشود)

نام	*
ایمیل	:
موبایل	:
سوال	*
کد امنیتی	*